6 tips om een slachtofferrol te doorbreken

In heel wat situaties vertonen mensen slachtoffergedrag. In dit artikel ga ik daar wat dieper op in. Wat kun je doen bij iemand in een slachtofferrol? Hoe herken je dit bij anderen en bij jezelf. Eerst geef ik je meteen 6 tips om die slachtofferrol te kunnen doorbreken voor het geval je direct aan de slag wil (of iemand wil helpen). Mocht je wat meer informatie nodig hebben over het onderwerp? Lees dan vooral door!

Tips om de slachtofferrol te doorbreken

Als je merkt dat je zelf in een slachtofferrol zit en je wilt hier uit komen, zijn hier een paar tips:

• Neem verantwoordelijkheid voor je eigen situatie en problemen. De schuld kan buiten je liggen en de schuld kan binnen je liggen, echter maakt dit helemaal niets uit. De enige die verandering kan teweegbrengen ben je zelf.
• Focus op oplossingen in plaats van problemen. Als je constant gaat kijken naar alles wat tegenzit of 'ik kan dit niet oplossen', dan gaat het nooit gebeuren. Dit noemt men ook wel de wet van de aantrekkingskracht (of in de volksmond: manifesteren).
• Zoek steun bij anderen, maar let op dat je niet te afhankelijk wordt. Hulp zoeken is goed, maar wanneer je afhankelijk wordt van de hulp dan boek je geen progressie meer. Dan heb je namelijk een oplossing zonder de oorzaak écht aan te pakken.
• Probeer te denken in mogelijkheden in plaats van beperkingen. "Wat zou wel kunnen" of "Hoe kan ik de situatie beter maken" zijn altijd goede gedachtes om te hebben.
• Vraag je zelf af of je nog kunt veranderen wat er is gebeurd. Dit is zelden zo en helpt bij het accepteren en vooruit kijken.
• Probeer de patronen te doorbreken. Heb je hier hulp bij nodig? Onder aan dit artikel staat een boek wat je kan helpen met patronen doorbreken.

Wacht niet tot volgende maand, wacht niet tot volgende week en wacht niet tot morgen: begin vandaag! Niks stopt je om nú uit die slachtofferrol te stappen. Ben je nog niet helemaal zeker of jij wel in zo'n rol zit? Lees dan verder.

Wat is een slachtofferrol?

Een slachtofferrol is een mindset waarin iemand zichzelf ziet als slachtoffer van omstandigheden. Dit zijn externe oorzaken, dus buiten zichzelf. Mensen die in een slachtofferrol zitten voelen zich vaak machteloos en hebben het gevoel dat ze geen controle hebben over hun eigen leven. Zaken overkomen hen. Ze richten zich op hun problemen en klagen vaak over wat er allemaal mis gaat in hun leven. Ze vertonen hierdoor slachtoffergedrag. Ze kunnen hierdoor soms de neiging hebben om verantwoordelijkheid te ontlopen en anderen de schuld te geven van hun problemen. Hierdoor komen ze niet in actie om de situatie te veranderen.

De slachtofferrol en externalisatie gaan hand in hand

Een slachtofferrol kan zich op verschillende manieren uiten. Een van de meest voorkomende voorbeelden is dat zij doen aan externalisatie. Het woord 'extern' hierin zegt eigenlijk alles wat je moet weten: ze leggen de schuld altijd buiten zichzelf. Doordat ze nooit kijken aan wat zij anders kunnen doen, zullen ze zelden tot nooit progressie boeken. Hier zijn een paar voorbeelden van slachtoffergedrag en de externalisatie die daarbij komt kijken:

• Mensen in een slachtofferrol klagen vaak over wat er misgaat in hun leven.
• Ze zien en positioneren zichzelf als slachtoffer van omstandigheden en anderen.
• Ze hebben de neiging om de verantwoordelijkheid voor hun eigen leven bij anderen neer te leggen en zelf niet in actie te komen.
• Ze voelen zich machteloos en hebben het gevoel dat ze geen controle hebben over hun eigen situatie. Dit klopt vaak niet helemaal, omdat er altijd wel iets is wat je zelf aan je situatie kan veranderen. Het is niet altijd leuk, maar het kan wel.
• Ze durven niet toe te geven dat ze zelf een fout gemaakt hebben.

Iedereen herkent wel eens zaken bij andere en mogelijk ook bij zichzelf als het gaat om dergelijk slachtoffergedrag. Zelfbewust zijn dat we allemaal wel eens in meer of mindere mate in een slachtofferrol zitten, helpt om dit te doorbreken en regie te nemen over een situatie. Dit is immers veel werkbaarder. Ben jij ook bereid om in de spiegel te kijken?

Hoe ga je om met mensen in een slachtofferrol?

Omgaan met mensen in een slachtofferrol kan soms lastig zijn. Met name als jij het gedrag als zodanig herkent. Hier zijn een paar tips:

• Luister naar ze en toon begrip voor hun gevoelens. Zeker als de emotie nog hoog zit is het goed om deze er te laten zijn. Vaak voelen ze zich ongehoord, zelfs wanneer mensen ze proberen te helpen.
• Laat ze weten dat je er voor ze bent en dat je ze wilt helpen. Ze moeten het uiteindelijk zelf doen, maar iedereen kan wel een steuntje in de rug gebruiken.
• Stel vragen die gericht zijn op een werkbare situatie. Wat zou je zelf aan de situatie kunnen doen dat het iets beter maakt.
• Probeer ze te helpen om hun problemen op te lossen, maar let op dat je niet te veel verantwoordelijkheid op je neemt. Zet ze aan tot actie, maar onderneem deze niet zelf.
• Moedig ze aan om verantwoordelijkheid te nemen voor hun situatie en problemen.

Soms is het wenselijk om een externe coach in te zetten indien structureel iemand slachtoffergedrag vertoont. Heeft diegene, of jijzelf, niet de behoefte om het op te pakken met een ander? Neem dan verantwoordelijkheid en wordt een persoonlijk leider. Je zal het toch zelf moeten doen. Wil je hier beter in worden? Kijk dan de korte video hieronder over persoonlijk leiderschap!

De slachtofferrol en de dramadriehoek

De slachtofferrol is ook een positie in de dramadriehoek. De dramadriehoek is een model dat oorspronkelijk is ontwikkeld door psycholoog Stephen Karpman. Het beschrijft hoe mensen in conflictsituaties vaak in bepaalde rollen terechtkomen. Zoals de naam drama driehoek al doet vermoeden zit er niet veel moois in dit model, buiten wat mooie inzichten.

De drie rollen in de dramadriehoek zijn: slachtoffer, redder en aanklager. Hieronder zal ik deze rollen nader toelichten, inclusief voorbeelden. Begrijpen is weten en weten is wijsheid!

Slachtoffer

In de rol van het slachtoffer voelt iemand zich machteloos en heeft het gevoel dat hij/zij geen controle heeft over de situatie. Ze leggen de verantwoordelijkheid voor hun problemen bij anderen neer en hebben de neiging om anderen de schuld te geven. Mensen in deze rol richten zich vaak op hun problemen in plaat van de oplossing. Ze klagen over wat er allemaal mis gaat door andere of omstandigheden.

Voorbeelden van slachtoffergedrag zijn:

"Het is niet mijn schuld dat ik ontslagen ben, het was mijn baas die altijd zo moeilijk deed."

"Ik kan er niets aan doen dat ik zo vaak te laat kom, het is altijd druk op de weg."

Redder

In de rol van de redder voelt iemand de behoefte om anderen te helpen. Mensen in deze rol willen graag problemen oplossen en anderen helpen, maar hebben hierbij vaak de neiging om te veel verantwoordelijkheid op zich te nemen. Door de regie te nemen over het probleem van de andere voelen zij zichzelf beter. Hierdoor kan het zijn dat ze de ander manipuleren. Uiteraard is het redden van iemand in sommige (levensbedreigende) situaties nodig. Iemand leren zelf zijn “probleem” op te laten lossen is een veel duurzamere hulp die je kunt bieden.

Voorbeelden van reddergedrag zijn:

"Ik zal wel voor je zorgen, je hoeft je geen zorgen te maken."

"Laat mij het wel even doen, dan weet ik zeker dat het goed gaat."

Aanklager

In de rol van de aanklager voelt iemand de behoefte om anderen de schuld te geven en te straffen. Een strafrechtadvocaat is er niets bij. Mensen in deze rol zijn kritisch en oordelen snel over anderen. Ze kiezen ervoor om anderen te beschuldigen van hun problemen en hen de verantwoordelijkheid te geven om de situatie op te lossen.

Voorbeelden van aanklagergedrag zijn:

"Het is allemaal jouw schuld dat dit project is mislukt. Hoe los jij dit op?"

"Je had beter moeten nadenken voordat je dat deed, nu zitten we met de gebakken peren."

Het is belangrijk om te beseffen dat het niet de persoon zelf is die in een bepaalde rol terechtkomt, maar dat het vaak gaat om het gedrag dat wordt vertoond in een bepaalde situatie. Mensen zitten natuurlijk niet 24/7 in deze rol, sommige maar 23 uur per dag… Bovendien is het mogelijk om van rol te veranderen, afhankelijk van de situatie. Het is dus belangrijk om je bewust te zijn van de verschillende rollen en het gedrag dat daarbij hoort, zodat je hierop kunt anticiperen. Door je bewust hiervan te zijn kun jij je eigen gedrag aanpassen om uit de dramadriehoek te blijven.