Het werkgeheugen, wat is het en test jouw werkgeheugen hier!

Voor alle digibeets onder ons, dit keer gaat het niet om de computer. Maar wordt er ook onderstaande definitie aan het woord werkgeheugen verleend: het geheugen met een beperkte capaciteit, waarin informatie gedurende korte tijd in de hersenen kan worden opgeslagen en geanalyseerd. Het bestaat uit drie onderdelen: het centrale verwerkingssysteem en de twee ondersteunden de hulpsystemen: de fonologische lus en het visuospatiële schetsblok.

In deze blog zal ik jullie het begrip werkgeheugen verder toelichten. Maar ook zullen jullie eraan moeten geloven en ga ik jullie werkgeheugen testen!

Wat is werkgeheugen

Ons werkgeheugen is het deel van ons brein dat verantwoordelijk is voor de bewuste verwerking van informatie. Het is niet hetzelfde als ons kortetermijngeheugen (alleen verantwoordelijk voor het kort onthouden van informatie, gedurende enkele seconden). In vergelijking tot het kortetermijngeheugen kan het vervolgens ook iets met de verkregen informatie doen.

Het werkgeheugen is wel een onderdeel van het korte termijn geheugen. Het gaat meer over de actieve verwerking van de informatie in het korte termijn geheugen. Hierbij spelen processen als aandacht een rol.

Het werkgeheugen meet onze capaciteit om te leren, niet wat jij al geleerd hebt. Het is 1 van de belangrijkste vaardigheden die leerresultaten kunnen voorspellen. Het werkgeheugen is de aanwijzer van het brein en is de basis van belangrijke cognitieve functies als leren, presteren, besluitvorming, organiseren, timemanagement en multitasking.

De werking van het werkgeheugen

Het werkgeheugen wordt vooral gebruikt bij actieve denkprocessen. Er worden verbanden gelegd tussen zaken die zijn opgeslagen in het korte termijn geheugen. Het werkgeheugen brengt hierbij prioriteiten aan in de informatie die men dagelijks (gevraagd en ongevraagd) ontvangt. Hiernaast regelt het ook dat we aandacht aan zaken kunnen besteden terwijl we andere dingen negeren. Dit geheugen komt in actie als we informatie herformuleren en beslissingen nemen. 

Doordat het werkgeheugen in actie komt wanneer we informatie herformuleren halen we zaken vanuit het lange termijn geheugen in ons bewustzijn. Op deze manier worden we in staat gesteld om verschillende aspecten ten opzichte van elkaar af te wegen en de juiste keuze te maken.

Zoals eerder al werd benoemd is het werkgeheugen niet hetzelfde als ons kortetermijngeheugen. Het werkgeheugen wordt geactiveerd als er zaken vanuit het kortetermijngeheugen actief verwerkt dient te worden. Daar het vaak moeilijk is om deze twee varianten uit elkaar te houden worden de termen kortetermijngeheugen en werkgeheugen dan ook nog vaak door elkaar gebruikt. Dit komt ook mede doordat bij het uitvoeren van bepaalde taken beide soorten geheugens worden ingezet.

Zo wordt bijvoorbeeld bij het aanleren van nieuwe vaardigheden en schoolse vaardigheden beroep gedaan op zowel het kortetermijngeheugen als het werkgeheugen, dit omdat aandacht een belangrijke rol speelt in beide gevallen. Beide soorten geheugens kan je dus niet los van elkaar zien en worden in de meeste gevallen tegelijkertijd geactiveerd.

Het kortetermijngeheugen wordt ook wel beschouwd als een passieve opslagruimte, dat zowel qua capaciteit als qua duur erg beperkt is. Hiernaast stelt het werkgeheugen ons in staat om bewuste cognitieve processen uit te voeren die aandacht, overzicht, beheer, organisatie en het leggen van verbindingen met het langetermijngeheugen vereisen.

Rol van het werkgeheugen

Het werkgeheugen wordt in verschillende situaties geactiveerd. Hieronder volgen een aantal processen waarbij jij beroep doet op je werkgeheugen.

• Met behulp van dit geheugen kan je beslissingen maken. Het wordt gebruikt bij het maken van een planning. Echter een voorwaarde voor de ontwikkeling van het werkgeheugen is dat de executieve functie inhibitie (het vermogen om aan een taak te beginnen) ontwikkeld is.
• Het werkgeheugen speelt in rol in actieve denkprocessen, er worden verbanden gelegd tussen informatie die al reeds is opgeslagen in het kortetermijngeheugen. Wanneer deze informatie niet alleen wordt opgeslagen maar ook wordt verwerkt, spreekt men over het werkgeheugen.
• De prefrontale cortex, oftewel de hersenschors, is van vitaal belang voor het werkgeheugen. De hersencellen van de cortex helpen informatie gedurende korte periodes op te slaan. In de hersencellen van de cortex kan informatie worden geschreven en gewist worden. Informatie wordt gewist als de informatie niet langer meer nodig is. Deze informatie wordt dan herschreven met iets nieuws. Uit studies blijkt dat als hier onverwachte stress bij komt, dat de informatie dan totaal is gewist. Het werkgeheugen kan niet functioneren bij stress en bij afleidende factoren.

Defecten in het werkgeheugen

Als het werkgeheugen niet goed werkt kunnen er problemen ontwikkelen met het bedenken van oplossingen en planningsvaardigheden. Dit ziet met voornamelijk bij kinderen met ADHD. Het is voor hen moeilijk om zowel positieve als negatieve ervaringen op te doen omdat het opslaan van ervaringen en gebeurtenissen moeizaam verloopt. Herken jij een snel geirriteerd en of boos kind? En voel je je erg machteloos, lees dan hier verschillende tips om jouw kind op een andere manier te benaderen en zijn of haar boosheid te verminderen.

Baddeley en Hitch hebben in 1974 een uniek model bedacht om de werking van het werkgeheugen te verhelderen. Hierbij wordt het werkgeheugen in 4 subsystemen of gespecialiseerde componenten verdeeld:

• Central executive: dit deel is belast met het toezicht, de controle en de coördinatie van alle andere systemen. Het is niet betrokken bij opslagtaken. Het wordt beschouwd als een toezichtsysteem, het maakt het mogelijk om de aandacht te richten op verandering.
• Fonologische lus: stelt ons in staat om woordenschat te verwerven. Het is van belang voor de ontwikkeling van andere intellectuele vermogens. Men verdeelt het in 2 andere systemen: de passieve fonologische opslag (bewaard mondelinge informatie) en het sub verbale overzicht (verfrist en onderhoudt de opgeslagen mondelinge informatie).
• Visuospatieel kladblok: hiermee waarnemen we objecten. Het is opgedeeld in 2 systemen, de visuele cache en de innerlijke scribe. Deze systemen vervullen dezelfde functies als de componenten van de fonologische lus.
• Episodische buffer: maakt het mogelijk om de informatie van de fonologische lus en het visuospatieel kladblok met elkaar te verbinden, evenals de representaties van het langetermijngeheugen.

Het werkgeheugen bevindt zich niet in een apart deel van de hersenen. Het vereist de activering van een specifiek neuronencircuit. Het wordt in beweging gebracht door activatie van de prefrontale cortex, het gebeid van de hersenen dat betrokken is bij de planning van complex gedrag, besluitvormingsprocessen, de aanpassing van sociaal gedrag aan verschillende situaties. De werking van het werkgeheugen is gebaseerd op de interactie tussen de prefrontale cortex en verschillende gebieden van de achterste pariëtale cortex, de temporale kwab (maakt het opslaan en verwerken van mondelinge informatie op korte termijn mogelijk) en de achterhoofd kwab (verwerkt visuele informatie).

Werkgeheugen testen

Er zijn verschillende testen waarmee je je eigen of het werkgeheugen van iemand anders kunt testen. Lees hieronder de verschillende werkgeheugen testen die je hiervoor kunt inzetten.

• WISC III: in de WISC III wordt het werkgeheugen getest bij het onderdeel Cijferreeksen Achteruit. Na het horen van een cijferreeks wordt aan de persoon gevraagd deze reeks in omgekeerde volgorde na te zeggen. Hierbij wordt er beroep gedaan op het verbale werkgeheugen, het auditieve kortetermijngeheugen, de aandacht en de concentratie. Bij de uitslag is er geen specifieke score voor het werkgeheugen gezien deze opdracht een combinatie van verschillende aspecten bevat.
• CELF: Reeksen opsommen of cijfers herhalen. Deze wordt bij kinderen ouder dan 5 jaar toegepast.
• WPPSI-R: zinnen nazeggen bij kinderen jonger dan 5 jaar.
• WISC-IV: Hierbij wordt men getest in 3 verschillende categorieën, in de subtest cijferreeksen, letter-number sequencing en rekenen. De test is alleen verkrijgbaar in het Engels. Naast het totaal IQ worden er 4 factorscores berekend waarvan 1 speciaal is voor dit geheugen.
• WMS-IV-NL: kan ingezet worden om de geheugen- en werkgeheugenvaardigheden bij volwassenen in kaart te brengen.

Het werkgeheugen, wordt ook wel het operationeel geheugen genoemd. Dit is dus een soort kortetermijngeheugen dat verantwoordelijk is voor de opslag en tijdelijke verwerking van binnengekomen informatie. Naast het opslaan van tijdelijke informatie kan het complexe cognitieve taken uitvoeren. Het resultaat van de uitvoering van de handelingen hangt af van de manier waarop men de twee gelijktijdige processen uitvoert.

Het werkgeheugen, samengevat

• Heeft een beperkte capaciteit
• Is zeer actief, verwerkt en transformeert informatie
• De inhoud wordt voortdurend bijgewerkt
• Nauw verbonden met het langetermijngeheugen, het kan samenwerken met de informatie die hier is opgeslagen en tegelijkertijd met inhoud die is opgeslagen in het kortetermijngeheugen.

Het werkgeheugen is essentieel in het besluitvormingsproces en voor de juiste werking van de uitvoerende functies. De betrokkenheid bij het begrijpen van mondelinge en schriftelijke taal is te danken aan het feit dat het elk woord kan onthouden, kan herkennen en kan analyseren. Hierbij kan het werkgeheugen het woord ook vergelijken met andere woorden en combineren met informatie die al eerder is opgeslagen. Maar het woord ook kan combineren met informatie die op dat moment via andere zintuigen binnenkomt. Dit geheugen is de motor van onze kennis en redenering. Het is essentieel bij mentale taken als rekenen, logisch redeneren en perceptueel-motorische controle.

Uitdaging, werkgeheugen test!

De capaciteit van het werkgeheugen van een gemiddeld persoon ligt tussen de 5 en 9 items. Bij mensen bij wie dat lager ligt, hebben meer problemen om hun aandacht te beheersen en hun gedrag te organiseren. Ik geef jullie een voorbeeld waarmee je de capaciteit van je eigen werkgeheugen kunt bepalen. Onthoud onderstaande getallen een voor een en schrijf ze vervolgens op een vel papier. Test je werkgeheugen nu!

Begin met 832, vervolgens 945 etc.

Let's start!

832                                        578435                                 574857382

945                                        095208                                 294850194

8769                                      4756289                               1546390842

3561                                      4562340                               5647295801

65890                                    85630968

54872                                    19328472

Hoeveel had jij er goed?

Weet dat je je eigen werkgeheugen kunt trainen, maar hoe? Dat lees je in een andere blog! Benieuwd naar hoe je dit kunt doen, lees dan hier snel verder.

Ten slotte: een weetje!

Dit weetje zal erg interessant zijn voor de mannen onder ons!

Misschien toch nog even een leuk weetje om mee te eindigen, waarschijnlijk een geruststelling voor de mannen onder ons. Ben je een man en hoor je wel vaker van een vrouwelijke collega, vrienden of wat waarschijnlijk het meest voorkomt van je moeder of je vriendin dat je veel vergeet of bepaalde dingen niet meer kan herinneren? Leidt dit veelal tot frustraties en irritaties bij de vrouwen? Nou mannen, dit keer ligt het niet aan jullie, want jullie kunnen hier helemaal niks aandoen.

Uit onderzoek blijkt dat vrouwen van middelbare leeftijd een beter geheugen hebben dan mannen van middelbare leeftijd. Dat blijkt uit onderzoek van de Vrije Universiteit en het RIVM. Wel gaat het geheugen in de loop van de jaren bij vrouwen sneller achteruit, zodat het verschil tussen mannen en vrouwen op latere leeftijd kleiner wordt. Dat vrouwen een beter geheugen hebben komt mogelijk door het vrouwelijk hormoon oestrogeen.

Dit hormoon verhoogt een chemisch stofje in de hersenen dat het geheugen stimuleert. Dat het oestrogeengehalte na de menopauze daalt, zou kunnen verklaren waarom het geheugen van vrouwen op latere leeftijd sneller achteruitgaat. Dus mannen, het ligt zeker niet aan jou. Herinner de vrouw er op latere leeftijd aan, want dan zal zij zich dit niet meer herinneren.