Inspirerende stoïcijnse quotes van 5 oude filosofen

Wist je dat de gedachtewereld van de oude stoïcijnen vaak krachtiger is dan moderne zelfhulpboeken? Zo schreef Marcus Aurelius, een keizer, in zijn meditatieboekje over hoe je wél controle kunt krijgen over je gedachten, te midden van oorlogen en epidemieën. Stoïcisme is een filosofie die zich richt op praktische problemen en oplossingen die we in het dagelijks leven ondervinden. Door de jaren heen hebben verschillende filosofen het stoïcisme als denkwijze toegepast. In deze blog hebben we een aantal bekende stoïcijnse quotes van deze filosofen verzameld, inclusief wat ze betekenen. Lees snel verder en laat je inspireren!

25 stoïcijnse quotes

Stoïcisme is vandaag de dag nog steeds relevant. We leven immers in een wereld met veel prikkels, onzekerheid en druk. De kern van stoïcisme helpt juist daarmee: focus op wat je kunt beïnvloeden, accepteer wat je niet stuurt en handel deugdzaam. In de praktijk betekent dit minder stress door controle, helderder denken door je oordelen te herformuleren en meer veerkracht via eenvoudige routines. Denk hierbij aan kort journalen, negatieve visualisatie en kleine daden van zelfbeheersing. We hebben daarom in totaal 25 stoicijnse quotes van 5 oude filosofen voor je verzameld. Dit zijn citaten die je in je huidige leven nog steeds goed kunt toepassen.

1. Marcus Aurelius

De eerste filosoof is Marcus Aurelius (121 tot 180 n.Chr.). Hij was een Romeinse keizer van 161 tot 180 en geldt als een van de vijf goede keizers. Aurelius was stoïcijns filosoof en schreef de notities die we kennen als de Meditaties, oorspronkelijk in het Grieks. Tijdens zijn regering voerde hij de Marcomannenoorlogen, kreeg hij te maken met de Antonijnse pest en bleef hij deugd, plicht en zelfbeheersing vooropstellen.

1. “Je hebt macht over je geest — niet over externe gebeurtenissen. Besef dit en je zult kracht vinden.” – Dit citaat benadrukt dat je misschien niet kunt verhinderen wat er gebeurt, maar wél hoe je erop reageert. Jouw gedachten zijn je krachtigste instrument.

• “Waste no more time arguing what a good man should be. Be One.” (vertaald: verspil geen tijd aan het discussiëren over wat een goede man zou moeten zijn. Ben er een.) – In plaats van eindeloos te redeneren over deugdzaam zijn, nodigt het je uit om er gewoon naar te handelen. Actie telt.

• “Als iets niet juist is, doe het dan niet; als het niet waar is, zeg het dan niet.” – Een krachtige oproep tot integriteit: wees eerlijk in woord én daad. Laat waarheid en rechtvaardigheid je leidraad zijn.

• “The happiness of your life depends upon the quality of your thoughts.” (vertaald: het geluk in je leven hangt af van de kwaliteit van je gedachten.) – Jouw gemoedstoestand bepaalt je levensgeluk. Daarom is het zaak bewust te kiezen welke gedachten je voedt.

• “Think of the life you have lived until now as over… live it according to Nature.” (vertaald: denk aan het leven dat je tot nu toe geleefd hebt als iets dat afgelopen is… leef het volgens de natuur.) – Stel je voor dat je verleden voorbij is. Zo kun je het heden ten volle leven, in overeenstemming met de natuurlijke orde.

2. Seneca

Seneca de Jongere (ca. 4 v.Chr. tot 65 n.Chr.) was een Romeins stoïcijns filosoof, politicus en toneelschrijver. Hij was mentor en later adviseur van keizer Nero en schreef invloedrijke werken zoals De Brevitate Vitae, De Ira en de Brieven aan Lucilius. In 65 n.Chr. werd hij, na verdenking van betrokkenheid bij de Pisonische samenzwering, gedwongen zichzelf van het leven te beroven.

1. “We zijn vaker bang dan dat we daadwerkelijk pijn hebben; we lijden meer in onze verbeelding dan in realiteit.” – Veel van je angst leeft in je hoofd. Als je dat doorziet, kun je lijden minder laten bepalen door fantasie.

• “Als een man niet weet naar welke haven hij vaart, komt geen enkele wind gunstig uit.” – Zonder helder doel verlaat elke richting je. Richt je je energie op waar je naartoe wilt, dan vaart alles beter.

• “Niemand heeft alles wat hij wil, maar je kunt er wél voor kiezen geen verlangen te hebben naar wat je níet hebt.” – Voldoening ligt niet in het verkrijgen van meer, maar in dankbaarheid voor wat je al hebt.

• “De tijd is kort voor hen die het overleden verleden vergeten, het heden verwaarlozen en de toekomst vrezen.” – Wie leeft in spijt of angst, ervaart minder van het moment. Jouw aanwezigheid is je grootste rijkdom.

• “Wijze mensen kunnen even alleen zijn en in stilte verblijven.” – Innerlijke rust en zelfbeschouwing zijn een teken van een goed geordende geest.

3. Epictetus

Epictetus was een Griekse stoïcijnse filosoof, geboren als slaaf in Hierapolis in Phrygië rond 50 n.Chr.

Na zijn vrijlating onderwees hij in Rome, daarna in Nicopolis, omdat keizer Domitianus hem liet verbannen. Zijn leerling Arrianus legde zijn lessen vast in de Discourses en in het Zakboekje, ook bekend als de Enchiridion.

1. “Waar wij geen invloed op hebben, daar moeten we vrede mee hebben; waar we wél invloed op hebben, mogen we wakker zijn.” – Deze essentie van stoïcisme leert je om onderscheid te maken: concentreer je op wat wél binnen jouw macht ligt.

• “No man is free who is not master of himself.” (vertaald: geen mens is vrij als hij niet de meester is over zichzelf.) – Ware vrijheid groeit uit zelfbeheersing: emoties en verlangens beheersen heeft jou tot vrijheid gebracht.

• “We worden niet verontrust door gebeurtenissen, maar door de manier waarop we die beschouwen.” – Je mindset geeft betekenis aan wat er gebeurt. Verander je kijk en je verandert je ervaring.

• “First say to yourself what you would be; and then do what you have to do.” (vertaald: zeg eerst tegen jezelf wat je zou zijn en doe dan wat je moet doen.) – Begin met je visie en werk er vervolgens doelgericht naartoe. Intentie brengt daadkracht.

• “Difficulties are things that show a person what they are.” (vertaald: moeilijkheden zijn dingen die een persoon laten zien wat ze zijn.) – Tegenwind laat zien wie je bent en waar je kracht vandaan komt. Tegenslagen zijn kansen tot groei.

4. Musonius Rufus

Musonius Rufus (ca. 25 tot ca. 100 n.Chr.) was een Romeins stoïcijns filosoof en leraar van Epictetus.

Hij benadrukte praktische filosofie, deugd en zelfbeheersing en vond dat ook vrouwen filosofie moesten studeren. Hij werd om zijn invloed en overtuigingen meermaals verbannen, onder meer naar het eiland Gyaros, maar keerde telkens terug naar het onderwijs.

1. “It is not possible to live well today unless one thinks of it as his last.” (vertaald: het is niet mogelijk om vandaag goed te leven tenzij je het als je laatste dag ziet.) – Zie elke dag als kostbaar. Als je leeft alsof dit je laatste dag is, verschuift je focus naar wat echt telt. Je kiest bewuster, je besteedt je tijd zorgvuldiger en je laat ruis los.

• “Nothing would be pleasanter than self-control, nothing more painful than lack of self-control.” (vertaald: niets zou prettiger zijn dan zelfcontrole, niets pijnlijker dan een gebrek aan zelfcontrole.) – Zelfbeheersing geeft rust en trots. Gebrek eraan voelt als innerlijke wrijving. Je merkt het in kleine keuzes, zoals eten, scrollen en praten. Train die spier dagelijks.

• “One begins to lose his hesitation to do unseemly things when one loses his hesitation to speak of them.” (vertaald: men begint zijn twijfel te verliezen om ongepaste dingen te doen als hij zijn twijfel verliest erover te spreken.) – Wat je normaliseert in taal, volgt vaak in gedrag. Let op je woorden. Als je onzuivere grappen of rationalisaties schrapt, verklein je de kans op onzuivere daden.

• “If you choose to hold fast to what is right, do not be irked by difficult circumstances.” (vertaald: als je ervoor kiest vast te houden aan wat goed is, word dan niet geïrriteerd door moeilijke omstandigheden.) – Kies bewust voor het juiste, ook als het tegenzit. Tegenslag is geen signaal om te stoppen, maar een test van je keuzes en waarden.

• “The beginning and foundation of temperance lie in self-control in eating and drinking.” (vertaald: het begin en de fundering van matiging ligt in zelfcontrole van eten en drinken.) – Je karakter begint aan tafel. Kies voeding voor voeding, niet voor verleiding. Hierbij merk je het effect in energie, helderheid en discipline op andere vlakken.

5. Cleanthes

Cleanthes van Assos (ca. 330 tot 230 v.Chr.) was een Griekse stoïcijn en de opvolger van Zeno als hoofd van de Stoa in Athene. Hij is vooral bekend door de Hymne aan Zeus, waarin hij de universele logos en de kosmische orde bezingt. Daarnaast was hij de leermeester van Chrysippos. Zijn leven stond in het teken van arbeid en soberheid. Daarbij werkte hij als bokser en waterdrager en gold hij als voorbeeld van stoïcijnse discipline.

1. “Most glorious of Immortals, mighty God, invoked by many a name.” (vertaald: de meest glorieuze van de onsterfelijken, machtige God, aangeroepen met vele namen.) – Cleanthes bezingt de orde in de natuur. Voor ons betekent dit: leef volgens de rede van de natuur. Kies eenvoud, regelmaat en verantwoordelijkheid in plaats van impuls.

• “For we your offspring are, and from you alone we receive the image of the One.” (vertaald: want wij zijn uw nakomelingen en van u alleen ontvangen we het beeld van de Ene.) – Je draagt een vonk van rede in je. Gebruik die actief. Stel betere vragen, onderzoek je aannames en handel in lijn met je beste inzicht.

• “No work is wrought apart from you, save only what is done by sinners in their folly.” (vertaald: geen enkel werk wordt verricht zonder jou, behalve wat zondaars in hun dwaasheid doen.) – Wat haaks staat op de natuurlijke orde voelt uiteindelijk verkeerd. Jij merkt dat aan schuldgevoel of onrust. Keer terug naar eenvoud, maat en rechtvaardigheid.

• “You can make the rough smooth and bring wondrous order forth from chaos.” (vertaald: je kunt het ruwe glad maken en wonderbaarlijke orde scheppen uit chaos.) – Wat chaotisch voelt, kun je ordenen met reden en actie. Begin klein, één taak, één keuze. Orde volgt op richting en herhaling.

• “Grant them to achieve true knowledge, that you govern all the world in righteousness.” (vertaald: schenk hen ware kennis, opdat Gij de hele wereld in gerechtigheid regeert.) – Echte kennis is praktisch: weten wat goed is en het doen. Maak je kennis meetbaar in gedrag, zoals eerlijker communiceren of consequenter oefenen.

Waarom deze stoicijnse quotes je raken

Je merkt al: je wordt niet aangesproken met holle wijsheid, maar met krachtige, praktische aanvliegroutes voor je dagelijks leven. We geven je dus niet alleen een stel stoïcijnse quotes, maar laten je ook direct zien wat ze betekenen en hoe je ze toepast. Een paar tips om ze nóg beter toe te passen:

• Gebruik je innerlijke dialoog als feedbacksysteem: merk op wanneer je lijdt in verbeelding (Seneca), of wanneer je controle probeert te halen over externen (Aurelius, Epictetus). Gebruik dat moment om te heroriënteren op wat je wél kunt beïnvloeden.
• Stel je dagelijks je ideale zelf voor (zoals Epictetus adviseert) en handel bewust één stap in die richting.
• Oefen met stilte: durf soms alleen te zijn, zonder input van buiten. Zo ontdek je zelf het kompas dat voortkomt uit rust en helderheid (Seneca).

Hopelijk kun je met de stoïcijnse quotes uit de voeten en kun je ze in je leven gaan toepassen. Kies de citaten die passen bij jouw leven en situatie en zie wat het voor je kan doen. Persoonlijke ontwikkeling is belangrijker dan je denkt, dus investeer hier ook zeker in. Succes met het vinden van je innerlijke kracht!