Emoties herkennen en begrijpen: welke emoties zijn er allemaal?

Geïrriteerd door de zoveelste file deze week, blij om het mooie weer of verrast wanneer een pakketje eerder is aangekomen dan gedacht. We ervaren allemaal emoties. Soms heftig, soms subtiel. Ze maken ons mens, beïnvloeden ons gedrag en de manier waarop we naar situaties kijken. Ondanks dat lijken ze vaak ingewikkeld en voelen we van alles tegelijk, zonder precies te weten waar het vandaan komt. Toch zijn ze logisch zodra je weet hoe ze ontstaan. Het herkennen van onze gevoelens maakt het verschil tussen reageren en begrijpen. Maar welke emoties zijn er nu allemaal?

Wat zijn emoties precies?

Emoties zijn reacties van je lichaam en brein op wat er om je heen gebeurt. Ze ontstaan razendsnel en beïnvloeden direct je gedrag. Je merkt het aan je hartslag, je ademhaling of aan hoe je denkt. Vaak heb je niet eens door dat je al een emotie voelt en toch bepaalt het mee hoe je reageert of iets beoordeelt. Hoewel veel mensen emoties en gevoelens met elkaar vergelijken, zijn ze niet hetzelfde. Gevoelens blijven vaak langer hangen, zijn minder heftig en moeilijker te plaatsen. Een emotie is korter en krachtiger (denk aan schrik, woede of blijdschap). Het zet iets in gang en maakt je lichaam klaar om te reageren. Dat was vroeger belangrijk om te overleven.

Verschil tussen emoties en stemmingen: Je kunt ook verschil zien tussen emoties en stemmingen. Een stemming duurt langer en is vager, terwijl een emotie duidelijker maakt wat je voelt en waarom. Toch lopen die grenzen vaak door elkaar. De manier waarop je bent opgevoed speelt mee. Je karakter en ervaringen bepalen hoe je emoties beleeft en herkenning is de eerste stap naar beter omgaan met wat je voelt.

De zes basisemoties uitgelegd

Emoties ontstaan sneller dan je denkt. Toch zijn het er minder dan je misschien verwacht. Volgens psycholoog Paul Ekman zijn er zes universele basisemoties die in alle culturen voorkomen. Dit zijn: Blijdschap, verdriet, angst, boosheid, walging en verrassing. Deze zijn makkelijk herkenbaar aan gezichtsuitdrukkingen en worden vaak als de standaard gezien. Robert Plutchik breidde dit daarentegen uit tot acht basisemoties, gerangschikt in tegenovergestelde paren:

• Blijdschap vs. Verdriet
• Vertrouwen vs. Afschuw
• Angst vs. Boosheid
• Verrassing vs. Anticipatie

Zijn model (de “wheel of emotions”) laat zien dat complexe emoties ontstaan door combinaties van deze acht. Sommige moderne onderzoekers werken met meer dan acht basisemoties. Ze betrekken sociale emoties zoals schaamte, schuld of trots. Toch zijn deze meestal afgeleid van de basisemoties van Ekman of Plutchik. Kortom, het meest geaccepteerde aantal basisemoties is zes, volgens Ekman. Wil je het uitgebreider bekijken, dan kun je uitgaan van acht zoals bij Plutchik.

Letten op de lichamelijke signalen

Toch is het niet altijd simpel om ze te benoemen. Soms voel je meerdere tegelijk of weet je niet waarom je iets ervaart. Door je aandacht te richten op lichamelijke signalen, herken je emoties sneller. Dat geeft rust en helpt je beter te reageren. Je leert zo niet alleen je eigen reacties begrijpen, maar ook die van anderen. Dat maakt contact vaak makkelijker.

Welke emoties zijn er allemaal?

Bij de vraag: "Welke emoties zijn er allemaal?" kunnen er veel verschillende antwoorden gegeven. Er zijn namelijk tientallen emoties, vaak ontstaan uit combinaties van basisemoties. Ze worden beïnvloed door opvoeding, cultuur of persoonlijke ervaringen. Wat iemand namelijk als schaamte ervaart, kan door een ander worden gezien als ongemak of terughoudendheid. Daarom wordt vaak gewerkt met onderstaande categorieën en gradaties in plaats van vaste lijnen.

De basisemoties (vaak universeel en direct voelbaar)

• Blijdschap
• Verdriet
• Angst
• Boosheid
• Walging
• Verrassing
• (Vertrouwen en anticipatie)

Complexe of sociale emoties

• Schaamte
• Schuld
• Jaloezie
• Trots
• Spijt
• Verlangen
• Opluchting
• Verveling
• Afgunst
• Teleurstelling
• Verwondering
• Liefde
• Hoop
• Wroeging
• Frustratie
• Genegenheid

Gevoelens die vaak met emoties worden verward

Sommige begrippen zijn eerder stemmingen of innerlijke toestanden dan pure emoties, zoals:

• Stress
• Onzekerheid
• Verwarring
• Eenzaamheid
• Onrust

Hoe complexere emoties ontstaan

Naast basisemoties zijn er, zoals hierboven te zien, ook mengvormen. Deze noemen we complexe emoties. Denk aan schaamte, trots, jaloezie of opluchting. Deze gevoelens ontstaan vaak door ervaring of sociale invloeden en duren meestal langer dan een enkele emotie. Vaak komen ze voort uit meerdere prikkels tegelijk. Neem schaamte als voorbeeld, wat voelt als een combinatie van verdriet en angst. Je trekt je terug, maar blijft alert op hoe anderen je zien. Trots is vervolgens opgebouwd uit blijdschap en waardering.

Deze emoties worden sterker door herinneringen of verwachtingen. Je lichaam reageert dan minder heftig, maar je gevoel blijft hangen.

Emotieregulatie bij kinderen en adolescenten

€ 30

Voor kinderen en tieners met psychische problemen is het erg belangrijk om hun emoties te leren herkennen, begrijpen en beheersen....

Bekijk op Bol.com

Waarom emoties leren herkennen waardevol is

Emoties bepalen hoe je naar situaties kijkt. Als je ze beter leert begrijpen, krijg je meer grip op je reactie. Je merkt sneller op wat je voelt, waardoor je minder geleefd wordt door je stemming. Je denkt helderder en maakt bewustere keuzes. Daarbij krijgt het beestje een naam, waardoor je er makkelijker over kunt praten en misverstanden kunt oplossen. Ook helpt het (h)erkennen van emoties ervoor dat je sneller opmerkt hoe iets je raakt. Zo kan je rustig de gevoelens een plekje geven, voordat je misschien overdreven reageert.

Hoe kun jij je emoties herkennen en begrijpen?

Je herkent je emoties door stil te staan bij wat je voelt op het moment dat iets gebeurt. Let op lichamelijke signalen zoals een verhoogde hartslag, spanning in je buik of een droge mond. Je lichaam reageert vaak sneller dan je gedachten. Probeer die signalen dus niet te onderdrukken, maar benoem ze voor jezelf zonder oordeel.

Vraag je af: wat maakt dat ik me zo voel? Vaak helpt het om je aandacht even te richten op je ademhaling. Speel direct online een spelletje en neem bewust die pauze. Zo ontstaat er ruimte om te begrijpen wat er speelt. Zo leer je onderscheid maken tussen automatische reacties en diepere gevoelens. Dat geeft inzicht en helpt je om bewuster te handelen.

Wat je vandaag al kunt doen met wat je voelt

Emoties zijn dus niet vaag of lastig, maar het zijn wel signalen waar je iets mee kunt. Hoe beter je ze leert kennen, hoe sterker jij in je schoenen staat. Je hoeft geen controle te hebben over wat je voelt, maar wel over wat je ermee doet. En dit alles begint met opmerken, zonder meteen te reageren. Zelfs als het lastig voelt, kun je namelijk iets kleins doen dat helpt. Praat erover of zet je gedachten op papier. Ga misschien een activiteit doen wat jou ontspant.

Door bewust om te gaan met emoties, bouw je aan innerlijke rust en duidelijkheid. Dat maakt je niet alleen sterker, maar ook milder voor jezelf.