Wat is positieve psychologie?

Wanneer we het over psychologie hebben dan hebben we het vaak over klachten en hoe we deze kunnen oplossen of verminderen. Het is vaak negatief belicht, want je gaat niet zomaar naar een psycholoog met jouw problemen... Echter heeft de psychologie zich de afgelopen decennia niet alleen gericht op het behandelen van mentale problemen, maar ook op het bevorderen van welzijn en geluk. Deze verschuiving wordt belichaamd in een relatief nieuw veld binnen de psychologie: de positieve psychologie. Maar wat is positieve psychologie precies, en waarom heeft het zoveel aandacht gekregen?

In een wereld waarin we steeds meer waarde hechten aan ons welzijn en geluk, wint positieve psychologie aan populariteit. Deze tak van de psychologie richt zich niet op wat er misgaat, maar juist op wat er goed gaat in ons leven. Het is een beweging die mensen helpt om hun sterke kanten te ontdekken, positieve emoties te ervaren en een betekenisvol leven te leiden. Maar wat houdt positieve psychologie precies in, en hoe kan het ons helpen om te floreren? Laten we daar in deze blog eens dieper in duiken!

Wat is positieve psychologie?

De definitie van positieve psychologie is als volgt:

''Positieve psychologie is de wetenschappelijke studie van de positieve aspecten van het menselijk functioneren, met de nadruk op het bevorderen van welzijn, geluk, veerkracht, sterke punten, en zingeving.''

In essentie onderzoekt positieve psychologie hoe mensen kunnen floreren, zowel individueel als binnen gemeenschappen, door te focussen op wat goed gaat in plaats van wat misgaat. Het richt zich op het vergroten van de kwaliteit van leven, in plaats van alleen het verminderen van psychologische problemen.

Positieve psychologie staat dus voor een benadering binnen de psychologie die zich richt op het bevorderen van welzijn, geluk en menselijke bloei. Het gaat niet alleen om het oplossen van problemen of het verlichten van lijden, maar juist om het versterken van positieve aspecten van het leven. Het uitgangspunt is dat iedereen, ongeacht zijn of haar situatie, een gelukkiger, betekenisvoller en veerkrachtiger leven kan leiden door gebruik te maken van persoonlijke sterke punten en positieve emoties.

Kernwaarden binnen de positieve psychologie

Hier zijn de kernwaarden en doelen waar positieve psychologie voor staat:

1. Welzijn vergroten: Positieve psychologie draait om het verhogen van subjectief welzijn en het vinden van een balans tussen geluk, voldoening en zingeving.
2. Focus op sterktes: In plaats van te kijken naar tekortkomingen, helpt positieve psychologie mensen om hun unieke kwaliteiten en sterke punten te identificeren en te benutten.
3. Het goede versterken: Het veld benadrukt hoe mensen positieve emoties zoals vreugde, hoop en dankbaarheid kunnen cultiveren.
4. Menselijk potentieel: Positieve psychologie richt zich op het helpen van mensen om hun volledige potentieel te bereiken en te floreren in verschillende aspecten van het leven.
5. Veerkracht ontwikkelen: Mensen leren omgaan met tegenslagen en stress door middel van technieken die emotionele en mentale weerbaarheid bevorderen.

Het ontstaan van positieve psychologie

De positieve psychologie is ontstaan in de jaren negentig als een reactie op de traditionele psychologie, die vooral gericht was op het behandelen van mentale stoornissen en het verlichten van lijden. Psychologen zoals Martin Seligman, een van de grondleggers van de positieve psychologie, pleitten voor een breder perspectief waarin niet alleen de oorzaken van problemen werden onderzocht, maar ook de factoren die bijdragen aan geluk, welzijn en menselijke bloei.

De Evolutie van de Psychologie: Van Problemen naar Bloei

Stel je voor dat psychologie een reis is, een tocht door de menselijke geest om te begrijpen wie we zijn, wat ons drijft en hoe we ons kunnen ontwikkelen. Op deze reis hebben verschillende stromingen een leidende rol gespeeld. Elk van hen heeft een eigen kijk op de mens: van het oplossen van problemen en herstellen van balans tot het ontdekken van ons diepste potentieel.

De stromingen die hierbij centraal staan zijn:

• De traditionele psychologie: verwijst naar de benaderingen en methodologieën die historisch gezien dominant waren in de studie van de menselijke geest en gedrag. Deze benadering richt zich voornamelijk op het begrijpen, diagnosticeren en behandelen van mentale problemen, afwijkend gedrag en psychische stoornissen. Het omvat een breed scala aan theorieën en therapieën die zijn ontwikkeld vanaf het ontstaan van de psychologie als wetenschap in de 19e eeuw.
• De humanistische psychologie is een stroming binnen de psychologie die zich richt op de unieke menselijke ervaring, persoonlijke groei en zelfontplooiing. Het ontstond in de jaren vijftig als een reactie op de dominante psychologische benaderingen van die tijd: de psychoanalyse (van Freud) en het behaviorisme (van Skinner). Waar deze stromingen zich respectievelijk richtten op het onbewuste en observeerbaar gedrag, benadrukte de humanistische psychologie het belang van vrije wil, subjectieve ervaringen en het bereiken van het volledige menselijke potentieel.
• En natuurlijk de positieve psychologie!

Lees hieronder de invloed van deze stromingen in het ontstaan van de positieve psychologie.

De eerste ontwikkeling: problemen begrijpen

Aan het begin van de reis stond de traditionele psychologie centraal. Hier lag de nadruk op het analyseren van wat er misgaat in de menselijke geest. Vanuit deze stroming werd gedrag onderzocht, werden psychische stoornissen gediagnosticeerd, en werden behandelingen ontwikkeld. Denk aan een patiënt die kampt met depressie of angst: traditionele psychologie zou zich richten op het verminderen van symptomen en het herstellen van een normaal functioneren.

Therapieën zoals cognitieve gedragstherapie en psychoanalyse speelden hierin een sleutelrol. Wetenschap stond centraal, en alles moest meetbaar zijn. Hoewel dit een enorm belangrijke stap was, voelde het soms alsof de reis stopte zodra iemand zijn balans had herwonnen. Maar wat dan? Was dat het einddoel van de menselijke ervaring?

Een nieuw perspectief

In de jaren vijftig en zestig verscheen een nieuwe gids op het toneel: de humanistische psychologie. Deze stroming daagde de traditionele focus op problemen uit. Psychologen zoals Abraham Maslow en Carl Rogers keken verder dan herstel. Ze zagen de mens als iemand met een aangeboren verlangen om te groeien, te leren en zichzelf te ontplooien.

In plaats van te vragen: “Hoe kan ik van mijn angst afkomen?”, vroeg de humanistische psychologie: “Hoe kan ik een betekenisvol leven leiden?” Maslow’s beroemde piramide van behoeften legde dit prachtig uit: mensen moeten eerst basisbehoeften vervullen, zoals voedsel en veiligheid, voordat ze zich kunnen richten op zelfactualisatie—het bereiken van hun volledige potentieel.

Humanistische therapieën benadrukten empathie, onvoorwaardelijke acceptatie en het creëren van een veilige omgeving waarin mensen zelf antwoorden konden vinden. Toch kreeg deze benadering kritiek. Het was inspirerend, maar vaak moeilijk meetbaar. Hoe kon je aantonen dat iemand écht groeide?

Het beste van beide werelden

Hier komt de positieve psychologie in beeld, de jongste stroming op de reis. In de jaren negentig bracht Martin Seligman een frisse kijk naar voren: psychologie moet niet alleen focussen op het repareren van wat kapot is, maar ook op het versterken van wat al werkt.

Positieve psychologie combineerde de wetenschappelijke precisie van de traditionele psychologie met de inspirerende visie van de humanistische psychologie. Het begon vragen te stellen zoals:

• “Wat maakt mensen gelukkig?”
• “Hoe ontwikkelen we veerkracht na tegenslagen?”
• “Wat zorgt ervoor dat relaties floreren?”

Het verschil? Positieve psychologie maakte deze ideeën meetbaar. Onderzoek naar dankbaarheid, optimisme en flow (volledig opgaan in een activiteit) leverde concrete inzichten op. Daarnaast bracht het interventies zoals dankbaarheidsdagboeken en sterke-puntenanalyses om welzijn actief te bevorderen.

Waar traditionele psychologie focust op het oplossen van problemen en humanistische psychologie nadruk legt op persoonlijke groei, brengt positieve psychologie deze perspectieven samen. Het kijkt naar mensen als geheel: met hun moeilijkheden én hun kracht.

De Reis Gaat Door

De psychologie blijft evolueren. Traditionele psychologie biedt nog steeds de broodnodige tools om mentale stoornissen te behandelen, humanistische psychologie herinnert ons aan de kracht van persoonlijke groei, en positieve psychologie zet welzijn en bloei centraal.

Samen vormen deze stromingen een compleet kompas voor de menselijke ervaring. Ze helpen ons niet alleen te overleven, maar ook te floreren. En wie weet, misschien ligt het mooiste deel van de reis nog voor ons.

Wanneer we dus de ontwikkeling, het ontstaan, van de positieve psychologie op een rijtje zetten komen we tot onderstaande conclusie:

1. De focus van traditionele psychologie

Vanaf het begin van de 20e eeuw richtte de psychologie zich sterk op pathologie, het begrijpen en behandelen van mentale ziekten. Deze focus bracht grote successen, zoals de ontwikkeling van effectieve therapieën en medicijnen. Maar dit perspectief verwaarloosde de positieve kanten van menselijk functioneren, zoals vreugde, veerkracht en sterke punten.

2. Een breder perspectief: Humanistische psychologie

In de jaren vijftig en zestig begonnen psychologen zoals Abraham Maslow en Carl Rogers te pleiten voor een humanistische benadering. Zij benadrukten de noodzaak om te kijken naar zelfontplooiing, creativiteit en persoonlijke groei. Hoewel de humanistische psychologie een basis legde voor positieve psychologie, ontbrak het vaak aan wetenschappelijke methoden en empirisch bewijs.

3. De doorbraak: Martin Seligman

In 1998 zette Martin Seligman, toenmalig voorzitter van de American Psychological Association (APA), positieve psychologie op de kaart. Hij stelde dat de psychologie meer moest zijn dan alleen het repareren van wat gebroken is. Het moest ook focussen op het opbouwen van sterke punten, het bevorderen van geluk en het helpen van mensen om te floreren. Zijn visie was gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, wat een belangrijke onderscheidende factor was ten opzichte van eerdere bewegingen zoals de humanistische psychologie.

4. De invloed van Mihaly Csikszentmihalyi

Een andere invloedrijke figuur was Mihaly Csikszentmihalyi, bekend om zijn concept van flow. Flow verwijst naar een toestand van volledige concentratie en betrokkenheid bij een activiteit die intrinsiek bevredigend is. Zijn werk inspireerde velen om verder te onderzoeken hoe mensen momenten van geluk en voldoening ervaren.

5. De ontwikkeling van wetenschappelijke kaders

Onderzoekers ontwikkelden vanaf de jaren negentig meetinstrumenten en interventies om positieve emoties, sterke punten en welzijn te bestuderen. Onderwerpen zoals dankbaarheid, veerkracht, hoop en zingeving werden empirisch onderzocht, wat leidde tot een solide wetenschappelijke basis voor het veld.

6. Praktische toepassingen en groei

Sinds de opkomst heeft positieve psychologie zich snel verspreid naar verschillende domeinen, zoals onderwijs, gezondheidszorg, werkplekken en persoonlijke ontwikkeling. Het wordt nu wereldwijd erkend als een belangrijk veld binnen de psychologie, met een focus op het verbeteren van de kwaliteit van leven.

Positieve psychologie is dus ontstaan uit de behoefte om psychologie te verrijken met een focus op het positieve. Wat begon als een beweging geleid door pioniers zoals Seligman en Csikszentmihalyi, is nu uitgegroeid tot een wetenschappelijk onderbouwd vakgebied dat wereldwijd wordt toegepast om het welzijn van mensen te bevorderen.

Positieve psychologie zelf toepassen

Genoeg verteld en informatie gegeven, het is nu tijd om zelf aan de slag te gaan! Hieronder zal ik een aantal tips met je delen die je kunt gebruiken om zelf het principe van de positieve psychologie dagelijks toe te passen!

Positieve psychologie kan in het dagelijks leven worden toegepast door middel van specifieke technieken en oefeningen die gericht zijn op het bevorderen van welzijn, geluk en persoonlijke groei. Hier zijn enkele handvatten die je kunt gebruiken om positieve psychologie toe te passen:

1. Ontdek jouw sterke punten en benut deze

• Identificeer je sterke punten: Maak een lijst van je persoonlijke sterke punten (bijv. creativiteit, doorzettingsvermogen, empathie). Dit kan je doen door zelfreflectie of door gebruik te maken van online tools zoals de VIA Survey of Character Strengths.
• Pas je sterke punten toe: Probeer dagelijks of wekelijks je sterke punten te integreren in je werk, relaties en persoonlijke activiteiten. Dit versterkt je gevoel van competentie en voldoening.

2. Oefenen met dankbaarheid

• Dankbaarheidsdagboek: Schrijf elke dag drie dingen op waarvoor je dankbaar bent. Dit kan klein of groot zijn, van een lekker kopje koffie tot het hebben van gezonde vrienden of een inspirerende ervaring.
• Dankbaarheidsbrieven: Schrijf af en toe een brief naar iemand die je waardeert. Dit kan je niet alleen helpen om je dankbaarheid te uiten, maar ook om je relaties te versterken.

3. Focus je op positieve emoties

• Positieve zelfpraat: Let op de manier waarop je met jezelf praat. Vervang negatieve gedachten door positieve en ondersteunende gedachten. Bijvoorbeeld, in plaats van "Dit zal me nooit lukken", zeg je "Ik zal mijn best doen en leren van deze ervaring".
• Zorg voor positieve emoties: Onderneem activiteiten die positieve gevoelens oproepen, zoals het luisteren naar muziek die je leuk vindt, tijd doorbrengen in de natuur of deelnemen aan een hobby waar je van geniet.

4. Zoek Flow-ervaringen op

• Zet uitdagende doelen: Kies taken die je uitdagen, maar die haalbaar zijn. Dit helpt je om in een staat van "flow" te komen, waarbij je volledig opgaat in wat je doet.
• Concentreer je op de taak: Vermijd afleidingen en probeer volledig aanwezig te zijn in het moment wanneer je een taak uitvoert. Dit vergroot je focus en helpt om meer voldoening te ervaren.

5. Versterk jouw veerkracht

• Mindfulness en meditatie: Oefeningen zoals mindfulness kunnen je helpen om veerkrachtiger te worden door je bewust te maken van je emoties zonder dat ze je volledig overnemen. Dit helpt bij het omgaan met stressvolle situaties.
• Leer van tegenslagen: In plaats van te focussen op falen, kijk naar wat je kunt leren van een moeilijke situatie. Wat ging goed? Wat zou je anders kunnen doen de volgende keer?

6. Optimaliseer jouw relaties

• Investeren in relaties: Besteed tijd aan het onderhouden van positieve en ondersteunende relaties. Plan tijd voor vrienden en familie, luister actief naar anderen en toon empathie.
• Wees vriendelijk en genereus: Kleine gebaren van vriendelijkheid, zoals een compliment geven of iemand helpen, kunnen zowel voor jou als voor de ander positieve emoties en welzijn bevorderen.

7. Doelen stellen met betekenis

• Stel haalbare, betekenisvolle doelen: Zorg ervoor dat de doelen die je stelt in lijn zijn met je waarden en wat voor jou belangrijk is. Dit verhoogt de motivatie en de kans op succes.
• Visualiseer succes: Stel je voor hoe je je zult voelen als je je doel hebt bereikt. Dit kan je helpen om meer gemotiveerd te blijven en door te zetten, zelfs als je obstakels tegenkomt.

8. Optimisme bevorderen

• Herframe negatieve gedachten: Probeer negatieve gebeurtenissen vanuit een positiever perspectief te bekijken. Bijvoorbeeld, in plaats van te denken "Dit is verschrikkelijk", probeer te denken "Wat kan ik hieruit leren?". Pas dus het principe van omdenken toe! Benieuwd naar wat omdenken is en wat dit voor jou kan betekenen. Lees dan hier snel verder!
• Focus op oplossingen: Wanneer je geconfronteerd wordt met een uitdaging, richt je dan op wat je kunt doen om de situatie te verbeteren, in plaats van vast te zitten in het probleem.

9. Zelfzorg en welzijn

• Zorg voor je lichaam: Fysieke gezondheid draagt bij aan psychologisch welzijn. Zorg voor voldoende slaap, eet gezond, beweeg regelmatig en vermijd overmatige stress.
• Rust en ontspanning: Plan dagelijks tijd voor ontspanning, zoals het lezen van een boek, wandelen of genieten van een hobby. Zorg ook voor voldoende slaap, want slaap is belangrijk voor jou herstel en dus jouw capaciteit om met moeilijkheden om te gaan.

10. Reflectie en zelfontwikkeling

• Zelfreflectie: Neem regelmatig de tijd om te reflecteren op je gedachten, gevoelens en acties. Wat ging goed? Wat kan beter? Hoe kun je groeien als persoon?
• Groei-mindset: Omarm het idee dat je kunt leren en groeien door ervaringen. Fouten zijn niet het einde, maar een kans om iets nieuws te leren.

Door deze handvatten toe te passen, kun je positieve psychologie integreren in je dagelijks leven, wat kan bijdragen aan een grotere tevredenheid, veerkracht en algemene levenskwaliteit. Het draait om het cultiveren van positieve gewoonten en het richten op wat goed gaat in je leven, zodat je meer voldoening en geluk kunt ervaren.